LIÊN HỆ
Chuồng cọp Côn Đảo nằm trong hệ thống nhà tù Côn Đảo – nơi được mệnh danh là “địa ngục trần gian”, nơi cả thế giới bàng hoàng khi sự thật được phơi bày.
Chuồng Cọp Pháp – Trại Phú Tường
Nhắc đến hệ thống nhà tù Côn Đảo, cả thế giới đều ghê sợ trước những kiểu giam cầm, tra tấn người tù man rợ nhất. Trong đó, hệ thống Chuồng Cọp trở thành nỗi ám ảnh của nhiều thế hệ tù nhân. Thế nhưng, gần 30 năm tồn tại, bí mật về Chuồng Cọp mới được phơi bày trước công luận thế giới.
Cũng giống như các trại giam khác được Pháp xây dựng tại Côn Đảo, trại Phú Tường có tường cao, dày làm bằng đá, bên trên cuộn thép gai, cổng sắt cao đóng kín, gồm 2 dãy nhà với 8 khám nối tiếp vào góc phía Nam của trại Phú Sơn. Trại khởi công từ năm 1940, hoàn thành vào năm 1944 khi các trại Phú Thọ, Phú Hải, Phú Sơn được xây dựng trước đó không còn đủ chỗ để giam tù nhân.
Tuy nhiên, bí mật của trại Phú Tường chính là hệ thống Chuồng Cọp ẩn sau những bức tường đá sừng sững. Sau khi nghe giới thiệu về quá trình hình thành trại Phú Tường, theo hướng dẫn của thuyết minh viên, chúng tôi theo lối mòn bên tay phải, qua 2 cánh cổng nhỏ, hệ thống chuồng cọp hiện ra gồm 2 dãy với 120 buồng giam biệt lập và 60 buồng giam không có mái che.
Hệ thống Chuồng Cọp này thông với các trại giam khác qua những cánh cửa nhỏ. Tù nhân khi bị tra tấn đến ngất mới được đưa vào đây bằng những cửa nhỏ khác nhau để đánh lạc hướng nên không ai xác định được vị trí trại giam. Do vậy, suốt 30 năm tồn tại (từ 1940), đến năm 1970, hệ thống Chuồng Cọp này mới bị phát hiện từ tố cáo của 5 học sinh sinh viên tham gia phong trào xuống đường bị giam tại đây.
Những học sinh sinh viên này sau khi được trả tự do, dựa theo trí nhớ đã mô tả lối vào gửi đến Hạ viện Mỹ. Ngay sau đó, đoàn nghị sĩ Mỹ đến Việt Nam để điều tra sự việc. Song chúa đảo Nguyễn Văn Vệ tìm cách chối quanh khiến đoàn nghị sĩ tưởng như trở về tay không.
Đang lúc tìm cớ chống chế, che giấu tội ác thì chính Nguyễn Văn Vệ lại tự chỉ lối cho đoàn nghị sĩ từ sự nóng nảy của mình. Trong khi kiên quyết cản bước đoàn nghị sĩ đến cánh cổng dẫn vào Chuồng Cọp, Nguyễn Văn Vệ to tiếng và đập chiếc ba toong của mình vào cánh cổng. Người gác phía trong nghe thấy giọng chúa đảo và tiếng đập ba toong quen thuộc, nghĩ rằng chúa đảo đi tuần, liền mở cổng. Cánh cổng được mở ra, toàn bộ sự thật tàn ác, kinh khủng, kinh tởm của chế độ nhà tù Côn Đảo được phơi bày trước mắt đoàn nghị sĩ.
Trở về Mỹ, đoàn nghị sĩ đã kịch liệt lên án sự tồn tại của Chuồng Cọp, đồng thời, cung cấp thêm nhiều bức ảnh và tư liệu cho tạp chí Life số ra ngày 17/7/1970. Sự kiện này gây ra làn sóng phản đối rộng lớn tại Việt Nam, Mỹ và nhiều nơi trên thế giới. Dư luận thế giới rất bất bình về những bức ảnh và thông tin được đăng tải, gây sức ép buộc chính quyền Sài Gòn phải phá bỏ toàn bộ Chuồng Cọp, chuyển 480 tù nhân đang bị giam giữ ra ngoài. Một số tù nhân được đưa sang các nhà giam khác, số khác được đưa vào các bệnh viện tâm thần…
Ở những buồng giam biệt lập, là những căn phòng chật hẹp, kích cỡ 1,5 x 2,7m. Bên trên trần là dàn song sắt. Nhìn từ trên xuống tối tăm, không khác cũi nhốt cọp.
Theo lời kể của thuyết minh viên, mùa nóng mỗi buồng giam nhốt từ 5 đến 12 người, chân luôn bị còng và kéo lên cao vào một thanh sắt. Ăn uống, tắm giặt, tiểu tiện gói gọn trong phạm vi đó. Bên trên, cai ngục đi dọc theo hành lang để kiểm soát, theo dõi người tù, trên tay lăm lăm gậy sắt dài nhọn và sẵn sàng chọc xuống bất cứ tù nhân nào. Trên trần mỗi buồng giam để một thùng nước và một thùng vôi bột. Tù nhân khát, chúng đổ ào nước xuống, khi có dấu hiệu phản đối, chúng rắc vôi bột mịt mù vào mắt người trong chuồng. Người tù không lúc nào yên thân. Lúc nào cũng có những cặp mắt soi mói, rình mò và bất cứ lúc nào cũng có thể bị đánh, tra tấn. Ăn uống đói khát, điều kiện sống mất vệ sinh, khiến người tù suy sụp nhanh chóng.
Đến Chuồng Cọp, tận mắt chứng kiến những hình ảnh được tái hiện sinh động, nghe những câu chuyện kể về đòn roi, tra tấn, trong đoàn ai cũng lặng người và thầm cảm phục các chiến sĩ yêu nước đã kiên cường chịu đựng khổ đau, đàn áp tranh đấu vì độc lập, tự do cho dân tộc hôm nay.
Chuồng cọp Mỹ – Trại Phú Bình
Năm 1970, trước sức ép từ công luận, Mỹ – Ngụy buộc phải phá bỏ Chuồng Cọp Pháp. Song, ngay sau đó (1971), chúng lại xây một Chuồng Cọp khác biệt lập, quy mô và mức độ khốc liệt hơn.
Sau Chuồng Cọp Pháp, hành trình tiếp theo của chúng tôi là trại Phú Bình (còn gọi là trại VI, hay Chuồng Cọp Mỹ). Trại nằm gần khu vực mũi Lò Vôi, từ đường Nguyễn Chí Thanh hoặc Lê Văn Việt đi vào đều được. Trại Phú Bình có tổng diện tích 25.768m2, được xây dựng từ năm 1971 đến 1973 nhằm giam giữ tù chính trị chống đối ở Chuồng Cọp Pháp, Chuồng Bò và các trại khác chuyển giao về. Theo các tài liệu ghi chép lại, kinh phí xây dựng lên đến 400.000 USD, chuyên gia thiết kế và nhà thầu thi công đều là người Mỹ, nên tù nhân đặt là Chuồng Cọp Mỹ.
Nếu những trại tù do Pháp xây dựng kín cổng, có nhiều tháp canh bên trên, tường bao quanh trại và từng phòng giam đều xây bằng đá kiên cố, cao khoảng 4m, mái ngói, thì trại Phú Bình kiến trúc khác hẳn. Cổng và hàng rào bằng kẽm gai đan ô vuông vức, bên ngoài nhìn vào rất thoáng đãng, thấy cả sân đất, lối đi lát đá, các dãy nhà ăn, bếp, trạm xá, nhà kho… Thế nhưng tính chất thâm độc hơn Chuồng Cọp Pháp nhiều lần. Thay vì tra tấn bằng đòn rui, nhục hình như Chuồng Cọp Pháp, ở Chuồng Cọp Mỹ những tù nhân chính trị không bị cùm chân, nhưng lại bị hành hạ thể xác và tinh thần với những thủ đoạn tinh vi, độc địa.
Ở trại Phú Bình, khu giam giữ tù nhân nằm sâu bên trong, chia thành 8 khu AB, CD, EF, GH với tổng cộng 384 xà lim. Từ cổng trại đi vào đến từng xà lim phải đi qua từ 5 đến 7 lần cửa sắt. Trong mỗi khu, 2 dãy xà lim đối diện, mỗi dãy có 48 phòng, chỉ cách nhau một hành lang hẹp và tối. Mỹ – Ngụy dùng yếu tố bất lợi của thiên nhiên vào việc hành hạ, đầy ải người tù. Mái lợp tôn fibrocement thấp lè tè, không có trần mà thay vào đó là dàn song sắt lớn hàn dính vào nhau và chôn hẳn vào tường tương tự Chuồng Cọp Pháp, song các phòng giam ở đây nhỏ hẹp hơn Chuồng Cọp Pháp. Khi lớp mái tôn thấp hấp thụ ánh nắng thiêu đốt ban ngày rồi chuyển lạnh dần từ nửa đêm đến sáng, người tù từ chịu cái nóng hầm hập ban ngày, về đêm nằm dưới nền đất lạnh, khí đất xông lên, xương cốt đau nhức, bệnh tật, chết dần chết mòn.
Bên cạnh đó, một trong những ngón đòn thâm độc của chúng là tra tấn tù nhân bằng âm thanh. Mỗi cánh cửa của từng phòng giam đều thiết kế 1 cửa kéo nhỏ chừng vài tấc để cai ngục có thể kéo lên nhìn vào bên trong. Chúng thường mở cánh cửa sắt ra kiểm tra rồi đóng dập lại thật mạnh, tiếng vang dội lên đinh tai nhức óc khi lần lượt 48 phòng giam trong 1 dãy và liên tiếp 8 dãy với 384 lần dội vào đầu vào lồng ngực của tù nhân. Chưa cần đến đòn roi, tù nhân cũng chết dần chết mòn bởi lối kiến trúc này.
Thế nhưng, đòn thù thâm độc của kẻ thù không khuất phục được ý chí kiên cường của những người tù cách mạng. Chuồng Cọp Mỹ trở thành trung tâm đấu tranh của tù chính trị Côn Đảo trong giai đoạn này. Các báo cáo của nhà tù trong 2 năm 1973 – 1974 cho thấy, nhiều cuộc đấu tranh của tù chính trị đã nổ ra tại đây dưới hình thức: Hô la tập thể, đòi nhà cầm quyền phải cung cấp đầy đủ lương thực, thuốc men, đòi nhà cầm quyền tôn trọng Hiệp định Paris, trao trả tức khắc số tù chính trị còn bị giam giữ…
Tại đây, cũng là nơi khởi đầu và là trung tâm chỉ đạo cuộc nổi dậy giải phóng Côn Đảo mùa xuân 1975. Được sự giúp đỡ của linh mục Phạm Gia Thụy và một số binh sĩ, công chức, gác ngục, ban lãnh đạo trại đã chớp thời cơ giải phóng Côn Đảo vào lúc 1 giờ sáng 1/5/1975. Đảng ủy lâm thời được thành lập gồm 7 người, do đồng chí Trịnh Văn Tư (Tư Cẩn) làm Bí thư. Đảng ủy tổ chức ngay lực lượng vũ trang chiếm các trại lính, ty cảnh sát và giải phóng cho các trại. 8 giờ sáng ngày 1/5/1975, 7.448 tù nhân (trong đó có 4.234 tù chính trị) ở 8 trại chính và nhiều trại phụ được giải phóng, tù chính trị hoàn toàn làm chủ Côn Đảo, thành lập chính quyền cách mạng và tổ chức lực lượng phòng thủ Côn Đảo.